W chwili obecnej polskie prawo w ściśle określonych przypadkach dopuszcza możliwość legalnego przerwania ciąży. O tym kiedy można w Polsce legalnie, czyli zgodnie z prawem przerwać ciążę mówi ustawa o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży.
Przerwanie ciąży może być dokonane wyłącznie przez lekarza, w przypadku gdy:
1) ciąża stanowi zagrożenie dla życia lub zdrowia kobiety ciężarnej,
2) badania prenatalne lub inne przesłanki medyczne wskazują na duże prawdopodobieństwo ciężkiego i nieodwracalnego upośledzenia płodu albo nieuleczalnej choroby zagrażającej jego życiu,
3) zachodzi uzasadnione podejrzenie, że ciąża powstała w wyniku czynu zabronionego,
Gdy badania prenatalne lub inne przesłanki medyczne wskazują na duże prawdopodobieństwo ciężkiego i nieodwracalnego upośledzenia płodu, rodzice winni mieć prawo do świadomego podjęcia decyzji, czy chcą i mogą obciążyć siebie i swoją rodzinę skutkami urodzenia dziecka upośledzonego i podjąć decyzję o przerwaniu ciąży.
W przypadku pozbawienia kobiety możliwości dokonania wyboru, czy chce w takim przypadku przerwać ciążę – tak jak w przypadku Pani Moniki – można dochodzić w Sądzie odszkodowania za naruszenie dóbr osobistych, czyli prawa do planowania rodziny.
Oto historia Pani Monika, której lekarz nie powiedział o ciężkich wadach płodu w czasie ciąży
Pani Monika (imię zmienione) 5 września 2005 roku zgłosiła się do lekarza ginekologa w celu potwierdzenia ciąży. Lekarz potwierdził wiek ciąży – 6 tygodni i 2 dni. Kolejna wizyta została wyznaczona na 14 października. Ten sam lekarz na kolejnej wizycie ponownie wykonał USG płodu i stwierdził, że ciąża rozwija się prawidłowo.
Pacjentce wyznaczono kolejną wizytę w dniu 12 grudnia 2005 r. W dniu wyznaczonej wizyty, Pani Monika została zbadana przez innego lekarza, niż w czasie dwóch poprzednich wizyt. Lekarz ponadto wykonał badanie USG. Wynik badania USG nie wykazał żadnych odchyleń od normy. Na podstawie tych danych wyliczono wiek ciąży na 22 tydzień i 5 dni. Waga płodu wynosiła wówczas 630 gr. Poza badaniami, których wyniki zostały odnotowane lekarz wykonujący je badał nadto serce, narządy wewnętrzne, głowę, kończyny kręgosłup oraz kości klatki piersiowej. Odnotowane wyniki badań tj. wymiar dwuciemieniowy czaszki płodu, długość kości udowej i obwód brzucha były prawidłowe. Lekarz podczas tej wizyty wykonał również zdjęcie płodu, które jednak nie obejrzał. Po prostu tylko dał to zdjęcie Pani Monice. Zdjęcie to, jak się później okazało wykazało zmiany w obrębie kręgosłupa płodu oraz, spłaszczenie kości czaszki. Niestety lekarz w dniu wizyty nawet nie spojrzał na to zdjęcie.
W czasie kolejnej wizyty, która miała miejsce w dniu 20 lutego 2006 r. w zapisie badania USG odnotowano wiek ciąży na 32 tydzień i 3 dni. Poza wcześniej już odnotowywanymi wynikami badań odnotowano niewielkie poszerzenie jednej z komór bocznych mózgu. Stwierdzona nieprawidłowość była powodem skierowania Pani Moniki do nadrzędnego ośrodka referencyjnego w celu poszerzenia diagnostyki.
W szpitalu o wyższym stopniu referencyjności w dniu 22 lutego 2006 r. w czasie badania lekarz zdiagnozował u płodu wodogłowie. Kolejne badanie USG genetyczne + Echo wykazało u płodu rozszczep kręgosłupa w odcinku lędźwiowym, prawdopodobną nieprawidłową, budowę również na granicy odcinka szyjnego i piersiowego oraz w odcinku krzyżowym z wtórnym poszerzeniem komór bocznych mózgu obserwacje w kierunku mikrocefalii oraz końsko – szpotawym ustawieniem obu stóp.
W dniu 5 kwietnia 2006 r. Pani Monika urodziła córkę u której po urodzeniu stwierdzono otwartą przepuklinę oponowo – rdzeniową odcinka piersiowo-lędźwiowego z porażeniem i zniekształceniem w obrębie kończyn dolnych oraz poszerzeniem układu komorowego mózgu. W USG nerek stwierdzono poszerzenie kielichów. W drugiej dobie życia dziecka przeprowadzono zabieg neurochirurgiczny plastyki przepukliny. W 9 dobie z powodu narastania cech wodogłowia dziecko zostało poddane zabiegowi implantacji zastawki komorowo – otrzewnowej.
Pani Monika przez 24 godziny na dobę opiekuje się córką, cewnikuje ją co trzy godziny, rehabilituje, podaje leki. Dziewczynka w Polsce nie była w stanie uzyskać wszelkich niezbędnych świadczeń medycznych. Przy ogromnym wsparciu Fundacji której dziecko jest podopieczną od 2008 r. Pani Monika wraz z córką pojechała do Stanów Zjednoczonych, gdzie dziecku przeprowadzano wysoko specjalistyczną operację. W dalszym jednak ciągu dziewczynka potrzebuje opieki 24h/dobę.
Jak sprawę ocenili biegli i Sąd?
Biegły jednoznacznie stwierdził, że wykonane przez lekarza w dniu 12.12.2005 r. zdjęcie płodu wskazywało, że u płodu występowały zmiany w obrębie kręgosłupa płodu oraz spłaszczenie kości czaszki. Zmiany te nie zostały zauważone przez lekarza wykonującego badanie USG. Lekarz w czasie procesu przyznał, że w ogóle nie oglądał wykonanego zdjęcia.
Sąd stwierdził, że lekarz nie dochował należytej staranności przy dokonywaniu badań ultrasonograficznych, czego skutkiem było niepoinformowanie Pani Moniki o wadach płodu,
co uniemożliwiło jej podjęcie świadomej decyzji dotyczącej ciąży. Dalszym następstwem było urodzenie dziecka kalekiego, którego zaspokojenie potrzeb jest znacznie bardziej kosztowne niż zaspokojenie potrzeb dziecka zdrowego.
Prawo do planowania rodziny i wynikające z niego uprawnienie do legalnego przerwania ciąży w warunkach określonych w art. 4a ustawy z 1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerwania ciąży jest dobrem osobistym i lekarz ma obowiązek to prawo przestrzegać bez względu na swój światopogląd. Lekarz, który przeprowadził badanie w dniu 12.12.2005 r. u Pani Moniki w sposób opisany powyżej, a więc niestarannie, co doprowadziło do nierozpoznania wad płodu, niezlecenia dalszej specjalistycznej diagnostyki i w konsekwencji niepoinformowania o tym Pani Moniki naruszył właśnie jej dobro osobiste, czyli prawo do planowania rodziny.
Szpital za naruszenie dobra osobistego matki dziecka w postaci prawa do planowania rodziny musiał zapłacić 250.000 zł tytułem zadośćuczynienia.
Wyrok w tej sprawie zapadł przed Sądem Apelacyjnym w Krakowie w dniu 12.05.2015 r., sygn. akt I ACa 204/15
